حمایت از علائم غیرسنتی در حقوق علائم تجاری

علائم تجاری که جهت تمایز کالاها و خدمات و نشان دادن و معرفی مبدأ محصولات به منصه ظهور رسیدند طی چند دهه گذشته علاوه بر اشکال سنتی آن ها که بیشتر به صورت حروف، اعداد، تصاویر و... بودند در قالب های جدیدی مثل اشکال سه بعدی، بو، صدا و رنگ به عرصه وجود پا گذاشتند. مثلاً صدایی همانند آهنگ گوشی های تلفن همراه نوکیا که در سرتاسر جهان نوایی شناخته شده و نمایانگر محصول موردنظر است، ذهن مصرف کنندگان را آن چنان به خود معطوف می دارد که دیگر نیاز به معرفی محصول یا مبدأ آن در قالبی دیگر احساس نمی شود. لذاست که ایجاب می کند از زاویه ای همچون حقوق علائم تجاری به این مبحث توجه شود تا موجبات حمایت از دارندگان و سرمایه گذاران در این زمینه فراهم آید و از سویی جلوی نقض ناعادلانه ی حقوق مکتسبه ی این افراد توسط اشخاص سودجو گرفته شود.تصور اعطای حمایت به این نشانه ها به عنوان علامت تجاری بر مبنای رویه قانونی نظام های حقوقی در ابتدای امر موضوعی غریب و خالی از قوت بود اما به مرورزمان برخی از سیستم های حقوقی در جهت حمایت از حقوق دارندگان این علائم و جلوگیری از سوءاستفاده اشخاص سودجو و ایجاد رغبت در سرمایه گذاران در این زمینه، عملاً از اعطای حمایت به این دارندگان دریغ نورزیده و سعی در جبران نقایص قانونی خویش داشته اند. در مقابل نظریه پردازان و نظام های حقوقی وجود دارند که مستدلاً با طرح موانع شکلی و ماهوی این علائم را در چهارچوب حقوق علائم تجاری قابل حمایت ندانسته و اعطای انحصار به آن ها را عادلانه نمی پندارند. با تنقیح قوانین و تفحص در نظام های حقوقی مبرهن گردید که در جهت تطبیق شرایط شکلی و ماهوی علائم تجاری غیر سنتی نمی توان معیار نوعی و واحدی ارائه نمود. شروطی همانند کارکردی بودن، توصیفی بودن و نوعی بودن که علائم تجاری باید فاقد آن ها باشند مبحث جدیدی در علائم تجاری غیر سنتی به شمار نمی آیند و طرح این شروط به عنوان مانعی در جهت ثبت علائم تجاری غیر سنتی شایسته نیست، چراکه علائم تجاری اعم از سنتی و غیر سنتی باید فاقد این شروط باشند زیرا این شروط از اصول اولیه حاکم بر نظام علائم تجاری محسوب می شوند؛ اما برخی از ایرادات ازجمله تئوری کمبود و شرط نمایش گرافیکی در ثبت علائم تجاری موانعی جدی در اعطای حمایت به این علائم می باشند.ولی باید توجه داشت که حقوق مالکیت فکری حمایت از سرمایه و ابداعات فکری اشخاص را می طلبد لذا اگر شخصی هرگونه نشانی را خلاقانه بتواند متمایز از سایر علائم ارائه نماید، نبایست اجازه داد که حقوق او مورد تضییع قرار بگیرد. از جهتی دیگر اگر شرط نمایش گرافیکی که در بسیاری از نظام های حقوقی شرط اساسی محسوب می شود در علائم تجاری مثل بو، مزه، صدا و اجسام قابل لمس عملاً منتفی است. لذا یا باید نص قانون را زیر پا گذاشت و با صرف نظر کردن از این شرط علامت را به ثبت رسانید و یا اینکه از ثبت این گونه علائم در این نظام ها جلوگیری به عمل آورد.می توان در مواردی که حقوق علائم تجاری توان حمایت و تطبیق شرایط خود با این علائم را ندارند از سایر رشته های حقوق ازجمله حقوق منع رقابت غیرمنصفانه، دارا شدن ناعادلانه یا حتی کپی رایت و سرِ تجاری استمداد جست.